W sporach sądowych dotyczących roszczeń odszkodowawczych jednym z najtrudniejszych do wykazania elementów szkody bywają tzw. utracone korzyści. Pojęcie to określa tę część szkody majątkowej, która nie polega na uszczupleniu posiadanego już majątku (tzw. damnum emergens), ale na niemożności powiększenia go w przyszłości (łac. lucrum cessans). Niniejszy artykuł wyjaśnia, na czym polegają utracone korzyści, w jaki sposób się je kalkuluje oraz dlaczego mają tak istotne znaczenie w dochodzeniu roszczeń odszkodowawczych. W tekście przybliżamy również, jakie znaczenie w tym kontekście ma wycena przedsiębiorstwa, wycena firmy, wycena wartości firmy oraz wycena udziałów w spółce z o.o..
Czym są utracone korzyści?
Zgodnie z przepisami prawa cywilnego, wyrządzona szkoda może przyjmować dwa zasadnicze wymiary:
- Rzeczywista strata (damnum emergens) – to uszczerbek majątkowy, który już nastąpił, np. zniszczenie urządzeń produkcyjnych w fabryce.
- Utracone korzyści (lucrum cessans) – to z kolei brak powiększenia majątku, który miałby nastąpić, gdyby nie zdarzenie wyrządzające szkodę, np. brak oczekiwanego zysku, do którego poszkodowany byłby uprawniony, gdyby mógł normalnie prowadzić działalność gospodarczą.
Utracone korzyści są szczególnie istotne w sprawach dotyczących naruszenia umów handlowych, nieuczciwej konkurencji bądź szkód związanych z utrudnieniami w prowadzeniu działalności gospodarczej. Nie ograniczają się one wyłącznie do braku planowanego zysku, ale mogą również obejmować nieosiągnięte korzyści wynikające z niezawartych kontraktów lub utracone perspektywy rozwoju rynkowego.
Jak oszacować utracone korzyści?
Oszacowanie utraconych korzyści jest zwykle bardziej złożone niż ustalenie rzeczywistej straty. Polega na określeniu hipotetycznego stanu majątku poszkodowanego, gdyby zdarzenie wyrządzające szkodę nie miało miejsca. Ocena ta wymaga uwzględnienia wielu czynników:
- Analiza zdolności produkcyjnych lub usługowych
Jeżeli dochodzi do przerwania bądź ograniczenia działalności, należy ustalić, jakie byłyby możliwości sprzedaży produktów czy świadczenia usług w normalnych warunkach. - Prognozowany popyt i trendy rynkowe
Aby wyliczyć, jakiej sprzedaży można się było spodziewać, trzeba uwzględnić m.in. sezonowość, aktualną sytuację gospodarczą czy działania konkurencji. - Wcześniejsze wyniki finansowe
Bazując na dotychczasowych wynikach, można oszacować, czy istnieje ciągłość trendu wzrostu przychodów i zysków. Porównanie z latami poprzednimi czy z analogicznym okresem w przeszłości może być pomocne w określeniu „normalnej” sytuacji rozwojowej. - Plany inwestycyjne i strategia rozwoju
Jeśli przedsiębiorstwo miało już pewne podpisane kontrakty, zaplanowane kampanie marketingowe lub wdrożone inne strategie rozwoju, można wyliczyć wpływ zablokowania tych działań na spodziewany wzrost. - Porównanie z podmiotami podobnej wielkości z branży
Dla zwiększenia wiarygodności oszacowań można przeprowadzić analizę porównawczą (benchmarking) z firmami działającymi w podobnej branży i skali.
Szczególnego znaczenia w procesie ustalania utraconych korzyści nabierają różnego rodzaju wyceny – na przykład wycena przedsiębiorstwa, wycena firmy czy też wycena wartości firmy. Te analizy pozwalają określić, jak zmieniłaby się sytuacja majątkowa, gdyby nie wystąpił czynnik prowadzący do sporu. Z punktu widzenia sądu lub biegłego sądowego, solidne i rzetelne oszacowanie wartości może być kluczowe w sprawiedliwym rozstrzygnięciu sprawy.
Wykorzystanie wycen przy dochodzeniu roszczeń
1. Wycena przedsiębiorstwa
Wycena przedsiębiorstwa to kompleksowy proces, który obejmuje ocenę wszystkich aspektów działalności gospodarczej – zarówno aktywów materialnych, jak i niematerialnych, a także perspektyw rynkowych. Dla potrzeb dochodzenia odszkodowania za utracone korzyści, taka wycena może pomóc określić:
- dotychczasową zdolność do generowania przychodów i zysków,
- wartość kluczowych aktywów (np. maszyny produkcyjne, patenty, prawa autorskie),
- planowaną ścieżkę wzrostu (np. wyniki prognoz finansowych, model biznesowy).
2. Wycena firmy
Choć pojęcia „wycena przedsiębiorstwa” i „wycena firmy” bywają często używane zamiennie, warto zwrócić uwagę, że wycena firmy może wężej uwzględniać czynniki związane z jej marką, reputacją czy szeroko pojętym wizerunkiem na rynku. W kontekście spraw sądowych o utracone korzyści, wizerunek i renoma przedsiębiorstwa mogą mieć znaczenie przy ustalaniu wartości ewentualnych utraconych kontraktów lub zmniejszenia potencjalnych zysków.
3. Wycena wartości firmy
Wycena wartości firmy to proces szacowania wartości niematerialnych i prawnych, takich jak know-how, relacje z kluczowymi klientami czy też wartość marki. Elementy te mogą znacząco wpływać na przewidywane korzyści, które przedsiębiorstwo byłoby w stanie wypracować w przyszłości, a których nie da się zrealizować wskutek szkody.
4. Wycena udziałów w spółce z o.o.
W przypadku sporów dotyczących spółek kapitałowych szczególnego znaczenia nabiera wycena udziałów w spółce z o.o.. Jeśli spór dotyczy uszczerbku poniesionego przez wspólników czy inwestorów, konieczne może być określenie, o ile zmalała wartość rynkowa posiadanych udziałów. Może się to wiązać z hipotetyczną utratą dywidend, wzrostu wartości udziałów czy możliwości odsprzedaży tych udziałów z zyskiem w przyszłości.
Znaczenie w dochodzeniu roszczeń
Ustalenie i wiarygodne wykazanie utraconych korzyści jest kluczowe w sprawach odszkodowawczych, ponieważ może znacząco podnieść kwotę dochodzonego roszczenia. Jednocześnie są to często najbardziej sporne elementy postępowań – pozwany zazwyczaj kwestionuje wysokość i zasadność takiego wyliczenia.
Dobrze przygotowany materiał dowodowy obejmujący:
- rzetelne dane finansowe z lat ubiegłych,
- plany rozwoju, podpisane umowy, zamówienia,
- prognozy rynkowe, analizy branżowe,
- profesjonalną wycenę (np. wycena przedsiębiorstwa, wycena udziałów w spółce z o.o., wycena marek czy innych aktywów)
może przyczynić się do skuteczniejszego zabezpieczenia interesów poszkodowanego i podniesienia szans na uzyskanie odszkodowania.
Podsumowanie i kluczowe wnioski
Utracone korzyści to ważny i jednocześnie trudny do udowodnienia element szkody majątkowej w sporach sądowych. W procesach odszkodowawczych kluczowe jest precyzyjne i wiarygodne oszacowanie, o ile majątek poszkodowanego mógłby wzrosnąć, gdyby nie wystąpiły zdarzenia wyrządzające szkodę. Istotną rolę pełnią tu różne metody wyceny (m.in. wycena przedsiębiorstwa, wycena firmy, wycena wartości firmy, wycena udziałów w spółce z o.o.), umożliwiające stworzenie wiarygodnego obrazu kondycji finansowej oraz perspektyw rozwojowych danego podmiotu.
Profesjonalne raporty i analizy w tym zakresie zwiększają szanse na uzyskanie sprawiedliwego i satysfakcjonującego rozstrzygnięcia sporu sądowego. W praktyce najważniejsze jest więc zadbanie o pełną dokumentację, a także skorzystanie z pomocy ekspertów z dziedziny finansów, rachunkowości i zarządzania, aby żadne potencjalne korzyści, które zostały utracone, nie pozostały nieuwzględnione przy dochodzeniu roszczeń.
Artykuły zawarte na niniejszej stronie mają wyłącznie charakter informacyjny oraz poglądowy i nie stanowią porady prawnej. Administrator strony/IEE zastrzega, że nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek straty powstałe w wyniku czynności podjętych na podstawie niniejszej publikacji. Jeżeli są Państwo zainteresowani kwestiami poruszonymi w niniejszym artykule, zapraszamy do kontaktu mailowego lub telefonicznego bezpośrednio z nam.
