W postępowaniach gospodarczych, gdzie sprawy często dotyczą złożonych kwestii finansowych, technicznych czy rynkowych, kluczową rolę odgrywają biegli sądowi. To specjaliści, którzy – dzięki swojej wiedzy i doświadczeniu – pomagają rozstrzygać spory i dostarczają sądowi oraz stronom niezbędnych danych do rzetelnej oceny sytuacji. Jednak ich rola znacznie wykracza poza tradycyjnie rozumianą „opinię na potrzeby sądu”.
Wbrew częstym uproszczeniom, zakres działań biegłych sądowych jest szeroki, elastyczny i bardzo różnorodny – obejmuje nie tylko analizę dokumentów, ale też rekonstrukcje zdarzeń, oględziny, specjalistyczne ekspertyzy dla organów administracyjnych czy konsultacje dla sektora prywatnego.
Kim jest biegły i kto może zlecić mu pracę?
Biegły sądowy to ekspert techniczny lub naukowy, który może zostać powołany przez sąd do sporządzenia opinii w konkretnej sprawie, ale również działać na zlecenie:
• stron postępowania,
• organów administracji publicznej,
• prokuratury i innych organów ścigania,
• prywatnych przedsiębiorców lub kancelarii prawnych,
• a także uczestniczyć w postępowaniach przedsądowych, polubownych czy negocjacjach.
Zadania biegłych nie ograniczają się wyłącznie do przedstawienia pisemnej opinii. W praktyce biegły może:
• brać udział w oględzinach i inspekcjach,
• przeprowadzać analizy porównawcze,
• wykonywać rekonstrukcje zdarzeń gospodarczych, technicznych czy środowiskowych,
• udzielać konsultacji specjalistycznych,
• wspierać działania doradcze lub mediacyjne.
Zakresy ekspertyz – znacznie szersze niż się wydaje
W artykułach poświęconych biegłym sądowym często opisuje się wyłącznie kilka typowych zadań: ocenę ksiąg rachunkowych, wyceny majątku, analizę sprawozdań finansowych. W rzeczywistości jednak obszary ekspertyz są znacznie bardziej rozległe i obejmują wiele dziedzin życia gospodarczego i technicznego.
Przykładowe, ale nie jedyne obszary pracy biegłego:
📘 Rachunkowość i finanse
• Audyt zgodności sprawozdań finansowych z przepisami prawa lub standardami rachunkowości (KSR/MSSF),
• Weryfikacja rzetelności ksiąg rachunkowych i ewidencji,
• Szacowanie wartości przedsiębiorstwa, udziałów, aktywów i zobowiązań,
• Analiza transakcji podejrzanych o ukrywanie dochodów lub transfery majątku.
📊 Ekonomia i analiza rynkowa
• Ocena skutków decyzji zarządczych na kondycję przedsiębiorstwa,
• Wyjaśnienie mechanizmów upadłości i restrukturyzacji,
• Szacowanie utraconych korzyści lub szkód gospodarczych,
• Analizy konkurencyjności i praktyk monopolistycznych.
⛏️ Górnictwo i inżynieria techniczna
• Analiza przyczyn wypadków górniczych lub awarii technicznych,
• Ocena szkód górniczych i wpływu eksploatacji na środowisko lub infrastrukturę,
• Weryfikacja zgodności działań górniczych z normami bezpieczeństwa i koncesją.
To tylko przykłady – biegli angażowani są także w sprawach dotyczących nowych technologii, ochrony środowiska, prawa pracy, budownictwa, własności intelektualnej, cyberbezpieczeństwa, energetyki, logistyki, rolnictwa czy IT.
Dlaczego opinia biegłego ma tak duże znaczenie?
Ekspertyza biegłego może być kluczowym dowodem w sprawie – szczególnie w postępowaniach, gdzie istotne są kwestie, których sąd nie może samodzielnie ocenić z racji ich specjalistycznego charakteru.
Na podstawie opinii biegłego sąd:
• zyskuje rzetelną wiedzę merytoryczną,
• może zweryfikować inne dowody (np. dokumenty, zeznania stron),
• ma podstawę do sprawiedliwego rozstrzygnięcia – także w sprawach o dużej wartości lub złożonej strukturze.
Co istotne, ekspertyzy biegłych wykorzystywane są coraz częściej na etapie przedsądowym – np. w celu oceny opłacalności sporu, analizy ryzyka, czy podjęcia decyzji o ugodzie.
Elastyczność, interdyscyplinarność, zaufanie
Działalność biegłego sądowego – niezależnie od tego, kto jest jego zleceniodawcą – opiera się na trzech filarach:
• Obiektywizm – biegły nie reprezentuje żadnej ze stron; jego opinia ma być neutralna i oparta na faktach.
• Rzetelność metodologiczna – musi wykorzystywać aktualną wiedzę, sprawdzone narzędzia analityczne i uzasadniać swoje wnioski.
• Umiejętność komunikacji – opinia powinna być zrozumiała także dla osób bez specjalistycznego wykształcenia, w tym sędziów czy stron postępowania.
W dzisiejszym świecie, gdzie spory coraz częściej dotyczą technologii, danych, prawa międzynarodowego czy innowacyjnych modeli biznesowych, biegły musi być elastyczny i gotów do działania w zmiennym, złożonym środowisku.
Wnioski i znaczenie biegłego dla praktyki gospodarczej
Rola biegłego sądowego w postępowaniach gospodarczych to znacznie więcej niż tylko napisanie opinii dla sądu. To często wieloetapowy proces wspierania wymiaru sprawiedliwości, biznesu i administracji publicznej – od analiz i oględzin, przez konsultacje i ekspertyzy, aż po udział w rozprawach i negocjacjach.
W obliczu rosnącej złożoności spraw gospodarczych i technicznych, rola biegłych staje się coraz ważniejsza. Ich wkład w budowanie rzetelnych procesów decyzyjnych – nie tylko sądowych – ma ogromne znaczenie dla jakości życia gospodarczego, przejrzystości relacji rynkowych i zaufania do instytucji prawa.
Artykuły zawarte na niniejszej stronie mają wyłącznie charakter informacyjny oraz poglądowy i nie stanowią porady prawnej. Administrator strony/IEE zastrzega, że nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek straty powstałe w wyniku czynności podjętych na podstawie niniejszej publikacji. Jeżeli są Państwo zainteresowani kwestiami poruszonymi w niniejszym artykule, zapraszamy do kontaktu mailowego lub telefonicznego bezpośrednio z nam.
